Sijmons en de kunst

Horen en luisteren; de rol van kunst

Wereldwijd is 3 maart (3-3) de dag van het gehoor. Het getal drie komt het dichtst bij de vorm van het oor en daarom is voor 3 maart gekozen. Horen is mogelijk doordat onze oren geluid doorgeven aan de hersenen. Dit is heel wat anders dan luisteren. Hoe fijn is het dan ook, als je met een of twee oren (goed) kunt horen. Het gehoor is toch een van de vijf zintuigen waar je afhankelijk van bent om de wereld om je heen te ervaren. De Thomas is ontworpen door architect Karel Sijmons, die doof was na een hersenvliesontsteking in zijn jeugd. Hij gebruikte visuele kunst in zijn ontwerp, De Thomas.

Verhalen in ons huis

Wij realiseren ons dat er in ons huis, De Thomas, vooral veel te zien is. Bij het ontwerp van het pand is geen orgel meegenomen, hoewel onduidelijk is  – het wordt uit de stukken echter niet duidelijk of dit kwam door de beschikbare budgetten of door de kunstzinnige voorkeur van de dove architect. 

Sijmons vond bijvoorbeeld het glasappliqué van Antonio Saura zo belangrijk in zijn ontwerp, dat hij het zelf bekostigde. Hij verzorgde ook zelf het ontwerp van de stoelen – passend bij zijn ideeën over hoe de kerk het beste kon worden vormgegeven. Diverse andere kunstzinnige voorwerpen zijn te vinden in De Thomas, ieder met een eigen verhaal. Gelukkig heeft Sijmons ruimte gelaten voor een orgel. Ook andere instrumenten zijn er op hun plek en met de (lunch)concerten (pre-corona) kon dit gehoord worden. Luisteren is een van die mogelijkheden die ons huis biedt; luisteren naar de emotie van muziek en kunst. En naar de verhalen, van mensen van over de hele wereld en vanuit de Bijbel.

Optimisme in de jaren vijftig

De periode waarin De Thomas is ontworpen en gebouwd, stond bol van de toekomstmuziek. Na de Tweede Wereldoorlog brak een nieuwe tijd aan, waarin mensen weer durfden te geloven in de toekomst. Ze bouwden nieuwe kerken maar ook nieuwe wereldorganisaties, die samen die wereldvrede dichterbij zouden brengen. En hoe gemankeerd deze organisaties nu vaak blijken te zijn, het optimisme dat uit hun oprichting spreekt, kan niet worden ontkend. De UNESCO werd vrijwel gelijktijdig met de Verenigde Naties opgericht als een soort ‘wereldministerie’ van onderwijs, wetenschap, kunst, communicatie en cultuur, gevestigd in Parijs. Niet toevallig de Europese stad waar vele kunstenaars zich na de oorlog thuis gingen voelen, zoals Karel Appel, Antonio Saura, Corneille. Diverse van deze kunstenaars voegden ook hun kunst toe aan De Thomas.

Luisteren en begrijpen

De UNESCO stelt ook ‘vrede begint met begrip’. Begrip begint met een goed verstaan van de ander. Goed verstaan begint met goed luisteren. Een heel basale vaardigheid kan hiermee de wortel van wereldkracht zijn. Niet voor niets worden alle officiële documenten van de Verenigde Naties vertaald in de vijf wereldtalen (van 1945) en veelal ook het Spaans. Want door goed te kunnen luisteren en lezen wat de ander zegt, zorgt voor een beter verstaan van elkaar.

Karel Appel, Rencontre du Printemps, 1958, bron: UNESCO

“Luisteren betekent stil zijn en je openstellen voor het verhaal van de ander. Je inleven.”

Hoe belangrijk horen is, is iedereen wel duidelijk – juist ook als je deels of geheel doof bent. Maar luisteren, dat is nog een heel ander verhaal. Want luisteren betekent dat je zelf meer moeite moet doen. Meer dan horen, knikken of schudden en interrumperen; luisteren betekent stil zijn en je openstellen voor het verhaal van de ander. Je inleven. Je iets voorstellen. Meedenken. Vragen stellen om het nog beter te begrijpen. 

Oase van hoop

In deze quarantainetijd is er een ding dat we allemaal hebben: genoeg van de situatie. Maar vaak ook tijd. Tijd om je te verdiepen. Door te luisteren. En door te kijken. Virtueel reist u zo naar de musea in Parijs. Het Centre Pompidou bijvoorbeeld, dat momenteel de online tentoonstelling ‘Sounds like Kandinsky’ aanbiedt. In deze tentoonstelling leert u meer over hoe deze kunstenaar muziek hoorde bij kleuren door zijn synthesie. Kijk verder op https://artsandculture.google.com/project/kandinsky.